Inox 304, 201, 430, 316 Có Bị Hút Nam Châm Không?

Inox có hút nam châm không? Sự thật từ các loại inox phổ biến

Inox 304, 201, 430, 316 có bị hút nam châm không? Một câu hỏi tưởng chừng đơn giản nhưng lại khiến không ít người băn khoăn. Trong đời sống hằng ngày, inox là vật liệu quen thuộc, hiện diện từ chiếc muỗng ăn cơm đến những công trình kiến trúc quy mô lớn.

Tuy nhiên nếu chỉ xét về lý thuyết và ở trạng thái chưa qua gia công cơ học hay nhiệt luyện, câu trả lời tương đối rõ ràng:

• Inox 304: Không hút hoặc hút rất nhẹ, gần như không đáng kể.
• Inox 316: Không hút nam châm, thậm chí ổn định hơn 304 nhờ Niken và Molypdenum cao.
• Inox 201: Có thể hút nhẹ vì Niken ít, cấu trúc Austenitic kém ổn định.
• Inox 430: Hút mạnh, dễ nhận thấy ngay khi đặt nam châm vào.

Điều này giải thích vì sao trong nhiều bài viết hay video thử nghiệm, inox 430 được dùng để chứng minh tính từ tính, trong khi inox 304 hoặc 316 thì không. Nhưng trên thực tế, nhiều người vẫn gặp trường hợp inox 304 bị nam châm hút. Đây là hiện tượng có thật, nguyên nhân chính lại nằm ở yếu tố gia công và xử lý

Cơ bản về inox và tính từ tính

Inox, hay thép không gỉ, là hợp kim sắt chứa ít nhất 10,5% Crom (Cr). Thành phần Crom giúp tạo nên một lớp màng oxit mỏng, bền vững, chống lại sự ăn mòn và gỉ sét. Ngoài Crom, inox còn có thể chứa Niken (Ni), Molypdenum (Mo), Mangan (Mn) cùng một số nguyên tố khác nhằm cải thiện tính chất cơ học và hoá học.

Điều đáng chú ý là việc nam châm có hút inox không phụ thuộc vào cấu trúc tinh thể. Về cơ bản, inox được chia thành bốn nhóm chính:

• Austenitic: chứa nhiều Niken, điển hình là inox 304 và 316. Loại này gần như không từ tính hoặc chỉ có từ tính rất yếu.
• Ferritic: ít hoặc không có Niken, ví dụ inox 430. Loại này có từ tính mạnh.
• Martensitic: hàm lượng Carbon cao, có từ tính, nhưng ít phổ biến trong dân dụng.
• Duplex: kết hợp cả Austenitic và Ferritic, có từ tính vừa phải.

Chính sự khác biệt trong cấu trúc này lý giải cho câu hỏi inox có bị nam châm hút không, cùng mang tên “inox” nhưng mác 304 lại hầu như không hút nam châm, còn inox 430 lại hút rất rõ.

Thành phần hóa học và ảnh hưởng đến từ tính

Để hiểu rõ hơn, cần xem xét thành phần hoá học của từng mác inox phổ biến:

• Inox 304: Chứa khoảng 18% Crom và 8% Niken. Niken giúp ổn định cấu trúc Austenitic, khiến inox 304 hầu như không có từ tính.
• Inox 316: Tương tự 304 nhưng có thêm 2–3% Molypdenum, nâng cao khả năng chống ăn mòn, đặc biệt trong môi trường biển. Do hàm lượng Niken cao, inox 316 cũng gần như không hút nam châm.
• Inox 201: Có Crom từ 16–18%, nhưng Niken thấp (khoảng 3,5–5,5%), thay vào đó là Mangan cao. Chính vì Niken ít, cấu trúc Austenitic kém ổn định hơn, dẫn đến inox 201 có thể bị hút nam châm nhẹ.
• Inox 430: Chứa 16–18% Crom nhưng hầu như không có Niken. Cấu trúc Ferritic khiến loại này có từ tính mạnh, dễ dàng bị nam châm hút.

Bảng so sánh nhanh:

Rõ ràng, yếu tố quyết định chính là hàm lượng Niken: càng nhiều Niken, inox càng ít bị hút nam châm. Ngược lại, inox không có hoặc ít Niken sẽ hút nam châm rõ rệt.

Inox 304 có hút nam châm không? Cách phân biệt thật – giả trong thực tế

Dù trên lý thuyết, inox 304 thuộc nhóm Austenitic – gần như không có từ tính, song trong thực tế, nhiều trường hợp hai mác inox này vẫn bị nam châm hút nhẹ. Vậy câu hỏi inox 304 có hít nam châm không ? Hiện tượng này được trả lời từ các nguyên nhân sau:

1. Gia công nguội (cold working):
   Khi inox được uốn cong, dập, kéo hoặc cán nguội, cấu trúc tinh thể Austenite ổn định ban đầu có thể biến đổi một phần thành Martensite – một pha có từ tính. Đây là lý do phổ biến khiến inox 304 tại mép hàn, góc uốn thường hút nam châm rõ hơn so với phần bề mặt phẳng.
2. Ảnh hưởng nhiệt độ:
   Trong quá trình sản xuất hoặc hàn cắt, nếu inox không được ủ (annealing) đúng chuẩn, mạng tinh thể sẽ không khôi phục về trạng thái ban đầu. Sự thay đổi này làm tăng khả năng nhiễm từ.
3. Tạp chất và vi cấu trúc:
   Một số sản phẩm inox giá rẻ, không đạt tiêu chuẩn quốc tế có thể chứa tạp chất hoặc tỷ lệ Crom – Niken không cân đối. Điều đó khiến sản phẩm gắn mác 304 nhưng thực chất có từ tính nhiều hơn mức cho phép.
4. Ứng suất dư sau gia công:
   Các vị trí chịu lực mạnh trong quá trình chế tạo (như mép cắt plasma, đường hàn TIG) thường xuất hiện từ tính cục bộ.

Chính vì vậy nhiều người hỏi inox 304 có hút nam châm không ? Không thể kết luận chỉ dựa vào nam châm để xác định inox 304 thật giả. Cần kết hợp nhiều phương pháp kiểm tra khác nhau.

Cách kiểm tra inox 304, 201, 430, 316 có bị hút nam châm hay không

Trong công nghiệp và đời sống, nhiều phương pháp được áp dụng để xác định tính từ tính của inox:

• Thử nam châm: Đây là cách phổ biến và đơn giản nhất. Chỉ cần đặt nam châm lên bề mặt sản phẩm, ta có thể nhận biết được inox 430 sẽ hút mạnh, inox 201 hút nhẹ, inox 304/316 hầu như không hút. Tuy nhiên, cách này chỉ mang tính tham khảo, vì inox 304 sau khi gia công nguội vẫn có thể hút nhẹ.
• Thử acid: Bằng cách nhỏ dung dịch HCl hoặc H₂SO₄ loãng lên bề mặt. Nếu là inox 304 hoặc 316 chuẩn, phản ứng ăn mòn hầu như không xảy ra. Trong khi đó, inox 201 và 430 thường bị sủi bọt hoặc xỉn màu.
• Thử tia lửa: Khi mài trên đá mài, inox 304 và 316 tạo tia lửa ngắn, phân tán đều; inox 201 và 430 cho tia lửa dài hơn, màu sáng hơn.
• Kiểm tra thành phần hóa học: Phương pháp dùng máy quang phổ hay phân tích XRF giúp xác định chính xác hàm lượng Niken, Crom, Mangan – từ đó kết luận loại inox.

Những phương pháp này, đặc biệt khi kết hợp, cho phép doanh nghiệp và người tiêu dùng phân biệt chính xác inox theo mác và đặc tính từ tính.

Ứng dụng: Khi nào cần inox có tính từ, khi nào cần không từ

Tính từ tính của inox không chỉ mang tính chất nhận dạng, mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến ứng dụng thực tế:

• Ứng dụng cần inox hút nam châm:
  Inox 430, với từ tính rõ rệt, thường được dùng trong các thiết bị gia dụng như mặt sau tủ lạnh, lò nướng, máy rửa chén, nơi khả năng chống ăn mòn vừa đủ và chi phí thấp được ưu tiên. Từ tính của inox 430 còn hữu ích trong các bộ phận cần gắn kết bằng nam châm hoặc cảm biến từ.
• Ứng dụng cần inox không hút nam châm:
  Inox 304 và 316 lại được ưa chuộng trong ngành thực phẩm, y tế và hoá chất – những nơi không chỉ yêu cầu chống ăn mòn cao mà còn cần hạn chế tối đa ảnh hưởng từ trường. Trong phòng thí nghiệm hay môi trường MRI, việc vật liệu bị nhiễm từ có thể gây sai số hoặc nguy hiểm, do đó inox Austenitic là lựa chọn bắt buộc.
• Ứng dụng trung gian:
  Inox 201 được xem như giải pháp tiết kiệm chi phí so với 304, phù hợp với đồ gia dụng, lan can, trang trí nội thất. Tuy có thể hút nam châm nhẹ, nhưng ở nhiều ứng dụng, điều này không ảnh hưởng đến chất lượng sử dụng.

Như vậy, khả năng hút nam châm của inox không hoàn toàn là điểm mạnh hay điểm yếu, mà tuỳ theo nhu cầu ứng dụng. Điều quan trọng là chọn đúng mác inox cho đúng mục đích.

Phân tích từng mác inox 304, 201, 430, 316 trong thực tế

Inox 304

Trong điều kiện sản xuất chuẩn, inox 304 hầu như không hút nam châm. Tuy nhiên, thực tế cho thấy ở các mép hàn hoặc sau khi cán nguội, inox 304 có thể hút nhẹ. Điều này không ảnh hưởng đến khả năng chống gỉ, nhưng lại dễ khiến người tiêu dùng nhầm lẫn rằng sản phẩm kém chất lượng. Inox 304 thường được sử dụng trong bồn chứa thực phẩm, thiết bị y tế, lan can ngoài trời, đồ nội thất cao cấp.

Inox 316

Được gọi là “marine grade stainless steel”, inox 316 chứa thêm Molypdenum nên chống ăn mòn muối biển và hóa chất mạnh vượt trội. Về từ tính, inox 316 ổn định hơn 304, gần như không hút nam châm kể cả khi gia công. Vì thế, inox 316 là lựa chọn số một trong công nghiệp hóa chất, tàu biển, thiết bị y tế cao cấp như dao mổ hay dụng cụ phòng thí nghiệm.

Inox 201

Là “phiên bản tiết kiệm” của 304, inox 201 giảm hàm lượng Niken và thay thế bằng Mangan. Do đó, inox 201 có thể hút nam châm nhẹ, đặc biệt ở mép cắt và góc uốn. Tuy không đạt chuẩn trong môi trường ăn mòn khắc nghiệt, nhưng inox 201 vẫn phù hợp cho đồ gia dụng, cửa cổng, khung trang trí nội thất – nơi chi phí là yếu tố quan trọng.

Inox 430

Thuộc nhóm Ferritic, inox 430 gần như luôn hút nam châm mạnh. Nhược điểm là khả năng chống ăn mòn thấp hơn 304 hay 316, nhưng ưu điểm nằm ở giá thành rẻ. Do đó, inox 430 thường được ứng dụng trong mặt sau thiết bị điện tử, khung máy công nghiệp, ốp trang trí trong nhà.

Hướng dẫn chọn inox phù hợp theo yêu cầu từ tính

Việc chọn đúng loại inox phụ thuộc trực tiếp vào yêu cầu ứng dụng:

• Nếu cần chống ăn mòn cao và không bị nhiễm từ, hãy chọn inox 304 hoặc 316. Đặc biệt, inox 316 là lựa chọn tối ưu trong môi trường biển, hóa chất.
• Nếu cần chi phí thấp và chấp nhận tính từ, inox 430 là lựa chọn hợp lý, phù hợp cho nội thất trong nhà hoặc thiết bị điện tử.
• Nếu muốn cân bằng giữa giá và chất lượng, inox 201 là phương án tiết kiệm, dù từ tính có thể xuất hiện nhẹ.

Người dùng cũng nên kết hợp thử nam châm và các phương pháp kiểm tra khác trước khi mua, để đảm bảo inox đúng chuẩn, tránh nhầm lẫn.

FAQ – Câu hỏi thường gặp

1. Inox 304 có hút nam châm không?
   Không. Inox 304 chuẩn gần như không hút nam châm, nhưng sau gia công nguội hoặc hàn vẫn có thể xuất hiện từ tính nhẹ.
2. Tại sao inox 201 hút nam châm nhẹ hơn inox 430?
   Vì inox 201 vẫn thuộc nhóm Austenitic, có một phần Niken ổn định cấu trúc. Trong khi inox 430 hoàn toàn Ferritic, nên từ tính mạnh hơn.
3. Inox 316 có bị nhiễm từ sau hàn không?
   Có thể. Dù rất ổn định, nhưng vùng hàn vẫn có khả năng chuyển pha, tạo ra từ tính cục bộ.
4. Làm thế nào phân biệt inox 430 và inox 304 bằng nam châm?
   Nam châm sẽ hút inox 430 rất mạnh, còn inox 304 hầu như không hoặc hút rất yếu. Tuy nhiên, cần kết hợp thêm kiểm tra acid hoặc phân tích thành phần để chắc chắn.
5. Việc inox bị hút nam châm có ảnh hưởng đến chống gỉ không?
   Không nhiều. Khả năng chống gỉ chủ yếu phụ thuộc hàm lượng Crom và Niken, chứ không hoàn toàn liên quan đến tính từ.
6. Nam châm có hút thép không?
   Có, nam châm có hút thép vì trong thép chứa sắt – kim loại có từ tính. Tuy nhiên, lực hút mạnh hay yếu còn tùy vào thành phần hợp kim. Thép carbon thường bị hút mạnh, trong khi thép không gỉ (inox) có thể ít hoặc không bị hút.
7. Giá inox 304 và 201 hiện nay là bao nhiêu? Vui lòng liên hệ Công ty Inox Havi Việt Nam để được báo giá chính xác nhất.